Dla przypomnienia, rok temu odkopaliśmy schron bojowy Ringstand 58c (zwany "Tobruk"), który odnalazłem podczas rekonesansu przed rajdem pieszym śladem pilskich fortyfikacji w kwietniu 2023r. Natrafiłem wtedy na odsłonięty przez quady betonowy pierścień, który okazał się otworem przedziału bojowego schronu. Wyznaczając trasę, szedłem wcześniej ul. Wawelską przy dawnym "Drewbudzie", ponieważ chciałem pokazać uczestnikom rajdu miejsce, gdzie według relacji kilku osób, przy ul. Wawelskiej leżały kiedyś gruzy schronu typu MG-Schartenstand D (zwany "Heinrich"). Podobno przy drodze znajdował się również fundament, który według relacji, został zniszczony podczas remontu ulicy. Po odnalezieniu "Tobruka" myślałem, że to już ostatnia tajemnica pilskich fortyfikacji, jednak "legenda" o schronie "Heinrich" w tym miejscu nie dawała mi spokoju. Zbierałem informacje, pytałem, czy ktoś pamięta schron w tej lokalizacji, szukałem map w różnych instytucjach, na których schron mógł być naniesioną jako przeszkoda. Byłem w Centralnym Archiwum Wojskowym, niestety teczka, którą wybrałem nie zawierała raportów saperów z ewidencji obiektów po wojnie. Na skanie ziemi, też nic. Nigdzie nie natrafiłem na ślad tego obiektu. Przypomniało mi się, że w książce pt. : "Piła na zdjęciach lotniczych 1914 - 1945" opracowanej przez Macieja Usurskiego, Rafała Rutę i ks. Roberta Kulczyńskiego znajduje się fotografia okolic Leszkowa (str. 186). Niestety nie było na niej nic ciekawego widać, zadzwoniłem do ks. Roberta z pytaniem, czy fotografie były zamieszczane w całości, czy były przycinane? Odpowiedział, że raczej zamieszczali w całości, poprosiłem o przesłanie tej fotografii w oryginale. Okazało się, że akurat ta fotografia w książce została dosłownie minimalnie przycięta. Na oryginale, przy krawędzi z lewej strony było wyraźnie widać znany wszystkim schron "Heinrich" przy nasypie kolejowym oraz kolejny na skarpie nad "Drewbudem". Ku mojemu zdumieniu pomiędzy nimi, przy polnej drodze oddalonej o ok. 30 metrów od ul. Wawelskiej wypatrzyłem coś co rzuca cień. Zaledwie 20 kroków dalej w kierunku poligonu, odkopaliśmy wspomnianego powyżej "Tobruka" !
Wyposażony w zaostrzony pręt pojechałem do lasu, założyłem, że gruzy schronu mogą się znajdować przy dawnej polnej (obecnie leśnej) drodze, niestety wały ziemne wzdłuż drogi nie zawierały gruzu. Szedłem dalej, niczym saper, wbijając przed sobą w ziemię mackę, w pewnym momencie natrafiłem na coś pod ściółką, wbiłem mackę dalej i też coś było. Namierzyłem narożniki, odkryłem jeden z nich, pod ściółką był beton!!! o wymiarach ok. 4m x 3m (mało precyzyjny pomiar krokami). Konieczne było odsłonięcie betonu, takie rozwiązanie zyskało aprobatę Nadleśnictwa Kaczory, któremu kolejny raz dziękujemy za przychylność. Ekipa muzeum wyposażona w łopaty, grabie i miotłę przybyła na miejsce. Odsłoniliśmy beton, którego pomiary potwierdziły, że to ława fundamentowa schronu MG-Schartenstand D "Heinrich" !!!!!! Fundament jest uszkodzony, prawdopodobnie obiekt został wysadzony, a silna eksplozja spowodowała, że oderwał się od ławy fundamentowej, na której został wykonany. Być może pozostałości schronu zostały zepchnięte bliżej ul. Wawelskiej przez wojsko, schron znajdował się w bezpośrednim sąsiedztwie "Autodromu" WOSS, gdzie jeździły pojazdy wojskowe.
Odnaleziona ława fundamentowa potwierdza, że na Pozycji Polskiej nazywanej również "Przedmoście Piła" wybudowano 45 schronów bojowych typu "Heinrich", które czekają wciąż na odkrycie swojego potencjału turystycznego. Mam nadzieję, że historia Piły jeszcze kiedyś wynagrodzi wytrwałość i odkryje kolejną swoją tajemnicę.
Przemysław Olszyński
dyrektor
Pilskie Muzeum Wojskowe
